ကမာၻ သုိ႔ ကမာၻၿဂိဳဟ္ (Earth)

ကမၻာ

ကမာၻ သုိ႔ ကမာၻၿဂိဳဟ္ (Earth) သည္ ေန မွ တတိယေျမာက္ ျဂိဳဟ္ ျဖစ္သည္။ ကမာၻၿဂိဳလ္သည္ ေန အဖြဲ႔ အစည္း တြင္ ဆီလီကာ ေက်ာက္ေတာင္မ်ားျဖင့္ ဖြဲစည္း ထားေသာ ၿဂိဳဟ္ေလးခု အနက္ အခ်င္း၊ ထုထည္ ၊ သိပ္သည္းဆ အားျဖင့္ အႀကီးဆံုး ျဖစ္သည္။ ကမာၻ ကုိ ကမာၻေျမႀကီး၊ ပထဝီေျမႀကီး၊ ကမာၻၿဂိဳဟ္၊   ၾသကာသေလာက ဟုလည္း ေခၚၾကသည္။

လူ အပါအဝင္ မ်ဳိးစိတ္ေပါင္း သန္းခ်ီ ရွိရာ ကမာၻၿဂိဳလ္သည္ စၾကာဝဠာအတြင္း သိသမွ် သက္ရွိ တည္ရွိရာ တစ္ခုတည္းေသာ ဌာန ျဖစ္သည္။ သိပၸံ အေထာက္အထား မ်ားအရ ကမာၻၿဂိဳလ္ သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ ေထာင္ေပါင္း ၄.၅၄ သန္း ကာလကပင္ တည္ရွိေနၿပီျဖစ္ၿပီး သက္ရွိတုိ႔ သည္ ႏွစ္ေထာင္ေပါင္း ၁ သန္း အတြင္း ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ 

ထုိအခ်ိန္မွ စ၍ ကမာၻ ၏ ဇီဝ အလႊာ (biosphere) သည္ ေလထု (atmosphere) ႏွင့္ အဇီဝ (abiotic) အေျခ အေန ကုိ မ်ားစြာ ေျပာင္းလဲ ေစခဲ့ၿပီး ေလရွဴ  သတၱဝါ (aerobic organism) မ်ား ေပါက္ပြားေစ  ခဲ့ျခင္း ႏွင့္ အတူ အႏၲရာယ္ ေရာင္ျခည္မ်ားမွ ကာကြယ္ ေပးေသာ အုိဇုန္းလႊာ ကုိ ျဖစ္ေပၚေစခဲ့သည္။

ကမၻာၿဂိဳဟ္ (Earth) သည္ လူသားမ်ား၊ တိရိစၧာန္မ်ားႏွင့္ အပင္တို႔ ရွင္သန္ေနထိုင္ရာ ၿဂိဳဟ္တစ္ခုျဖစ္ သည္။ ကမၻာတြင္ လ တစ္စင္းသာရွိသည္။ ကမၻာ သည္ ေန ကို ၃၆၅.၂၅၆၄ ရက္တြင္ တစ္ႀကိမ္ လွည့္ပတ္ေနၿပီး တစ္ႏွစ္ဟု သတ္မွတ္ၾကသည္။ ေန သည္ ကမၻာ ကို ထြန္းလင္းရန္ အလင္းေရာင္ေပးသည္။

ကမၻာ သည္ လုံးဝ ဝိုင္းစက္ မေနေသာ စက္ဝိုင္းပုံ ရွိသည္။ ကမၻာ သည္ သူ၏ ဝင္ရိုးေပၚတြင္ ကိုယ္ တိုင္ အေနာက္မွ အေရွ႕သို႔ လွည့္ပတ္ေနသျဖင့္ ကမၻာ၏ေနရာတိုင္းသည္ ေန႔အခ်ိန္တြင္ အလင္းေရာင္ ရရွိ ၍ ည အခ်ိန္တြင္ ေမွာင္မိုက္ေနၾကသည္။ ကမၻာေပၚရွိေရမ်ားမွာ ေအးခဲ မသြားရန္ႏွင့္ ေရေႏြးေငြ႕အျဖစ္ သို႔ေျပာင္းလဲ မသြားရန္ေနမွ သင့္ေတာ္ေသာ အပူခ်ိန္ ကို ရရွိသည္။

ကမၻာ ၏ ၇၁ ရာခိုင္ႏွုန္းခန႔္သည္ သမုဒၵရာမ်ား အတြင္းမွ ဆားငန္ေရ တို႔ျဖင့္ ဖုံးလႊမ္းေနသည္။ ကမၻာေပၚရွိ တိုက္ႀကီး ၇ တိုက္သည္ သမုဒၵရာ ထက္၌ ေပၚထြက္ေနၾကၿပီး ေျမျပင္ အျဖစ္တည္ရွိေနၾကသည္။ အႏၲာတိက တိုက္ တစ္တိုက္မွာမူ တစ္တိုက္လုံး နီးပါး ေရခဲတို႔ျဖင့္ ဖုံးလႊမ္းေနၿပီး ေရခဲျပင္ အထက္ ၌ ေျမျပင္အနည္းငယ္သာ ရွိသည္။ ထို႔အျပင္ ကမၻာေပၚတြင္ ေသးငယ္ေသာ ကၽြန္းမ်ား အေျမာက္အမ်ား ပင္ရွိသည္။

ကမၻာ ၏ ေျမာက္ဝင္ရိုးစြန္း ႏွင့္ ေတာင္ဝင္ရိုးစြန္း တို႔မွာ အျခားေနရာမ်ားႏွင့္ ႏွိုင္းယွဥ္ လၽွင္ ေနေရာင္ျခည္ ရရွိမွု ေလ်ာ့နည္းသျဖင့္ အလြန္ေအးၿပီး ေရခဲတို႔ျဖင့္ဖုံးလႊမ္းေနသည္။

ေနေရာင္ျခည္မွ အပူရွိန္သည္ သမုဒၵရာေရ တို႔ကို ေရေငြ႕အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေစၿပီး တိမ္တိုက္မ်ားျဖစ္ေပၚေစ သည္။ တိမ္တိုက္မ်ားသည္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစနိုင္ေသာ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္မ်ား၏ ရန္မွ ကမၻာေျမ ကို အကာ အကြယ္ေပးသည္။ အကယ္၍ တစ္ေနရာထဲတြင္ တိမ္တိုက္ အမ်ားအျပားရွိပါက မိုးရြာက်ေစသည္။ ေရေငြ႕မ်ားသည္ ေရ အျဖစ္ ျပန္လည္ေျပာင္းလဲၿပီး ကုန္းေပၚသို႔ ျပန္၍ ရြာက်ကာ ျမစ္ အေျမာက္ အမ်ားကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။

ကမၻာ သည္ လူသားတို႔ သိရွိသမၽွ သက္ရွိမ်ားေနထိုင္ေသာ တစ္ခုတည္းေသာ ေနရာျဖစ္သည္။ ကမၻာ ၏ အရည္ အျဖစ္ရွိေသာ ေရထု မွ သက္ရွိမ်ား ရွင္သန္ျခင္း အတြက္ လုံေလာက္ေသာ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ျဖစ္ေစသည္။ မိုး အနည္းငယ္သာ ရြာက်ေသာ ေနရာမ်ားကို ကႏၲာရမ်ား ဟုေခၚသည္။

ကမၻာသည္ တစ္ျခမ္းသို႔ အနည္းငယ္မၽွ တိမ္းေစာင္းေနၿပီး ေနကို လွည့္ပတ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တစ္ႏွစ္တာ ၏ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုတြင္ ေျမာက္ဝင္ရိုးစြန္းမွာ ေန၏ အပူခ်ိန္ကို ပိုမိုရရွိၿပီး ၆ လ မၽွၾကာေသာ အခါ ေတာင္ဝင္ရိုးစြန္းမွာ ေန၏ အပူခ်ိန္ကို ပိုမိုရရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရာသီဥတုေလးခုျဖစ္ေသာ ေႏြရာသီ(summer) ၊ ေဆာင္းဦးရာသီ(autumn) ၊ ေဆာင္းရာသီ (winter)ႏွင့္ ေႏြဦးရာသီ(spring) တို႔ကို ျဖစ္ေစသည္။


ကမၻာေပၚတြင္ ေတာင္မ်ားႏွင့္ မီးေတာင္မ်ား ရွိသည္။ သူတို႔ သည္ ကမၻာေျမႀကီး၏ အတြင္းပိုင္း နက္ ရွိုင္းေသာ ေနရာမွ ပူျပင္းေသာ ေက်ာက္သားမ်ား ၏ လွုပ္ရွားမွုေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚေစသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ တြင္ ေက်ာက္သားမ်ား လွုပ္ရွားခ်ိန္၌ ေျမႀကီးကို လွုပ္ရွားေစေသာ ငလ်င္မ်ားျဖစ္ေပၚေစသည္။

ကမၻာ ၏ အစ

ကမၻာ မည္သို႔ စတင္ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္ကို တစ္စုံတစ္ဦး ကမၽွ အတိအက် မေျပာနိုင္ေပ။ သို႔ေသာ္ သိပၸံပညာ ရွင္ တို႔တြင္ရွိေသာ အေကာင္းဆုံး ယူဆခ်က္(သီအိုရီ) မွာ ကမၻာသည္ ျပားခ်ပ္ေနေသာ ဓာတ္ေငြ႕ မ်ားႏွင့္ အမွုန္အမႊားမ်ား မွ ႏွစ္ေပါင္း ၄.၅၅ ဘီလီယံေက်ာ္ခန႔္က ျဖစ္ေပၚခဲ့သည္ ဆိုေသာ အခ်က္ျဖစ္ သည္။ 

ဆြဲငင္အား (အရာအားလုံး ကို အတူတစ္ကြျဖစ္ေအာင္ဆြဲထားေသာအား) သည္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ားကို ႀကီး သထက္ႀကီးေသာ အရည္ေပ်ာ္ေနေသာေက်ာက္ တို႔၏ ေဘာလုံးသဏၭန္ အစု အေဝးျဖစ္ေအာင္ ဆြဲငင္ ၿပီး ႏွစ္သန္းေပါင္းမ်ားစြာၾကာေသာအခါ အလြန္ပင္ ျဖည္းညင္းစြာေအးခဲသြားေစသည္။ ထို ယူဆခ်က္အရ ေလးလံေသာ အရာဝတၳဳ တို႔သည္ ေဘာလုံး ၏ အတြင္းပိုင္းတြင္ နစ္ျမဳပ္ေနၾကၿပီး သိပ္သည္းေသာ အမ်ားအားျဖင့္ သံတို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ေက်ာက္သားတို႔ျဖင့္ ကမၻာေျမ ၏ ဗဟိုထု ကို ျဖစ္ေပၚေစသည္။ 

သိပ္သည္းဆ နည္းေသာ အရာဝတၳဳတို႔မွာ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚတြင္ က်န္ရွိေနၾကၿပီး ေအးခဲ သြားကာ ေက်ာက္ စိုင္ေက်ာက္သားတို႔ျဖင့္ၿပီးေသာ မ်က္ႏွာျပင္ အလႊာကို ျဖစ္ေစသည္။ မ်က္ႏွာျပင္ အလႊာ ၏ ျပင္ပရွိ ဓာတ္ေငြ႕တို႔မွ ေလထု ကိုျဖစ္ေပၚေစသည္။

ေနာက္ပိုင္း အခ်ိန္မ်ားတြင္ သိပၸံပညာရွင္တို႔က အဂၤါၿဂိဳဟ္ ၏  အရြယ္ ပမာဏမၽွ ရွိေသာ ၿဂိဳဟ္တစ္ခု က ကမၻာ ကို ဝင္တိုက္ၿပီး ႀကီးမားေသာ အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုသည္ အာကာသ အတြင္းသို႔ လြင့္စင္သြား သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ထို ယူဆခ်က္ အရ ကမၻာ သည္ ပ်က္စီးၿပီး အရည္ေပ်ာ္ေနေသာ ေက်ာက္သားမ်ား အျဖစ္ ျပန္လည္ေျပာင္းလဲသြားသည္။ 

သူတို ႔၏ ယူဆခ်က္မွာ ၿဂိဳဟ္ႏွစ္ခု တစ္ခုႏွင့္ တစ္ခု ဝင္တိုက္ၿပီးေသာ အခ်ိန္၌ ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ ေက်ာက္သားမ်ားႏွင့္ အမွုန္ အမႊားသည္ ကမၻာကို ဝန္းရံေနေသာ ခါးပတ္ တစ္ခုျဖစ္ေစကာ ထိုအရာတို႔ သည္ တျဖည္းျဖည္း စုစည္း၍ လ ကိုျဖစ္ေပၚလာေစသည္ ဟူ၍ ျဖစ္သည္။

ထိုယူဆခ်က္ မွန္ကန္ပါက ထိုအခ်ိန္မ်ားတြင္ လ သည္ ကမၻာႏွင့္ ယခုထက္ ပို၍ နီးေနမည္ျဖစ္ၿပီး ကမၻာသည္ ယခုထက္ ပို၍ ျမန္ဆန္စြာ ဝင္ရိုးေပၚ၌ လည္ပတ္ေနမည္ျဖစ္ကာ ေန႔တာမွာ ပို၍ တိုေတာင္းနိုင္သည္။ (ေန႔တစ္ေန႔လၽွင္ ၁၀ နာရီထက္ေလ်ာ့နည္းမည္။) အခ်ိဳ႕ေသာ သိပၸံပညာရွင္မ်ားက ထိုသို႔ တိုက္ခိုက္မွု မျဖစ္ေပၚခင္ ကတည္းက ကမၻာေပၚတြင္ သက္ရွိမ်ား ရွိသည္ဟု ယူဆၿပီး တိုက္ခိုက္မွုေၾကာင့္ အားလုံးနီးပါး ေသဆုံးကုန္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ 

ထို႔ေၾကာင့္ ကမၻာႏွင့္ လ တို႔ သည္ သက္တမ္း အတူတူမၽွ ရွိမည္ဟု ယူဆၾကသည္။ ထို ယူဆခ်က္ သည္ လ ၌ အဘယ့္ေၾကာင့္ သံ တို႔ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားေသာ ဗဟိုခ်က္ မရွိျခင္း အေၾကာင္းကို သေဘာေပါက္နားလည္ေစသည္။

ကမၻာသည္ ၁၀၀ ဒီဂရီ ဆဲလ္စီးယပ္ (၂၁၂ ဒီဂရီ ဖာရင္ဟိုက္) ေအာက္ အပူခ်ိန္သို႔ က်ဆင္းလာေသာအခါ ေလထုထဲမွ ေရေႏြးေငြ႕တို႔က မိုး အျဖစ္ရြာက် ၾကသည္။ ေရ သည္ မ်က္ႏွာျပင္ အလႊာထုမွ အကြဲေၾကာင္းမ်ား အတြင္းကို ျဖည့္ဆည္းၿပီး ကမၻာ့မ်က္ႏွာျပင္ေပၚရွိ ျမစ္မ်ား၊ ကန္မ်ား ႏွင့္ သမုဒၵရာမ်ားကို ျဖစ္ေစသည္။

ကမၻာ မည္သို႔စတင္ျဖစ္ေပၚသည္ ဆိုေသာ အခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အျခားေသာ ဇာတ္လမ္း မ်ား အေျမာက္ အမ်ားရွိၿပီး ဖန္ဆင္းျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာသည္ ဟူေသာ ဒ႑ာရီ လည္းရွိသည္။ ဘာသာ တရား မ်ားတြင္ ကမၻာမည္သို႔ျဖစ္လာသည္ ဆိုေသာ အခ်က္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ကြဲျပားျခားနားေသာ ယူဆခ်က္မ်ားရွိၾကသည္။

ကမၻာ ၏ အနာဂါတ္

ေန သည္ ေနာင္ ဘီလီယံေပါင္း မ်ားစြာ ၾကာသည့္ တိုင္ေအာင္ ပုံမွန္ အတိုင္းေတာက္ပေနမည္ျဖစ္ သည္။ ထို႔ေနာက္တြင္ စတင္ ၍ ႀကီးထြားလာမည္ျဖစ္သည္။ ၄.၆ ဘီလီယံႏွစ္မၽွၾကာေသာ အခါ ေန သည္ အလြန္ပင္ႀကီးမားေသာ ၾကယ္တစ္ခု အျဖစ္ေျပာင္းလဲသြားမည္ျဖစ္သည္။ 

ထိုသို႔ျဖစ္လာပါက ကမၻာ ကို ဝါးမ်ိဳ ပစ္နိုင္ေလာက္ေသာ ပမာဏပင္ျဖစ္ေပၚလာမည္ ျဖစ္သည္။ အေစာပိုင္း သိပၸံပညာရွင္တို႔ ကမူ ကမၻာ ကို ေနက ဝါးမ်ိဳ မသြားနိုင္ပဲ ဆြဲငင္မွု ၏ ဒုတိယ အား အျပန္အလွန္ သက္ေရာက္မွု (tidal interaction) မရွိပါက ေနတြင္ေလ်ာ့က်သြားေသာ ျဒပ္ထု ပမာဏေၾကာင့္ (fraction of loss)သာ ကမၻာ ပတ္လမ္းေၾကာင္းကို ၁.ရ ေအယူ (Astronomical Unit သို႔ အာကာသယူနစ္) သို႔ ေျပာင္းလဲေပးလိမ့္မည္ဟု ဆိုၾကသည္။ 

အကယ္၍ ထိုသို႔ျဖစ္ခဲ့လၽွင္လည္း လူသားတို႔ အေနျဖင့္ ဆက္လက္ ရွင္သန္ရန္ မျဖစ္နိုင္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ ကမၻာေပၚရွိ ေရအားလုံး အေငြ႕ပ်ံ သြားမည္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ပင္ျဖစ္ၿပီး ေလထု၏ အစိတ္ အပိုင္း အေတာ္ မ်ားမ်ား ဆုံးရွုံးသြားမည္ ျဖစ္သည္။ ေခတ္သစ္ သိပၸံပညာရွင္တို႔ကမူ မည္သို ႔ပင္ျဖစ္ေစကာမူ tidal interaction ေၾကာင့္ ကမၻာ ကို ေနက ဝါးမ်ိဳသြားလိမ့္မည္ ဟု ဆိုၾကသည္။

ကမၻာ ၏ ပုံပန္းသဏၭန္

ကမၻာ ကို ဗဟိုထု (core)၊ အလယ္အလႊာ (mantle) ႏွင့္ အေပၚယံအလႊာ (crust) ဟူ၍ အလႊာ ၃ ခုျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။ အတြင္းဆုံး အပိုင္းသည္ ဗဟိုထုျဖစ္ၿပီး အလယ္အလႊာ က ဗဟိုထုကို ဝန္းရံထားသည္။ အေပၚယံ အလႊာသည္ အျပင္ဆုံး အလႊာျဖစ္ၿပီး အလႊာ ၃ ခုထဲတြင္ အပါးလႊာဆုံးျဖစ္သည္။ — 

ေမာင္(စြယ္စံုက်မ္း)