စိတ္ရည္ စိတ္ေသြး ဆိုသည္မွာ

                                                 Emotional quotient
 

အရမ္းကို ေမွာင္မည္းေနတဲ့ လမိုက္ည တစ္ည ရဲ႕ သန္းေခါင္ယံ အခ်ိန္၊ ျခံက်ယ္ႀကီး တစ္ျခံထဲ က ႏွစ္ ထပ္ တုိက္ ရဲ႕အေပၚထပ္ မွာ လူသုံးေယာက္ အိပ္ေနၾကတယ္။ အဲဒီ အခ်ိန္မွာ ေအာက္ထပ္ကေန ကြၽီ ဆိုၿပီး တံခါး ပြင့္လာတဲ့ အသံ ကို သူတုိ႔ သုံးေယာက္စလံုး ၿပိဳင္တူ ၾကားလိုက္ၾကရတယ္။ 

 

သရဲ သိပ္ေၾကာက္တဲ့ သူက..သရဲ..သရဲ ဆုိၿပီး ေအာ္ဟစ္ လုိ႔ ေခါင္းၿမီးၿခံဳေနလိုက္ သတဲ့။ သရဲ ကို မယံု၊ ဒါ သူခုိး၀င္တာပဲ ျဖစ္ရမယ္ လို႔ ထင္တဲ့ ေနာက္ တစ္ေယာက္ ကေတာ့ ေတြ႕တဲ့ ပစၥည္း ေကာက္ ကိုင္ ၿပီး ေအာက္ထပ္ ကို ဆင္းခ်သြားေလရဲ႕။ သရဲလည္း မသိ၊ သူခုိး လည္း ဂ႐ု မစုိက္တဲ့ ေနာက္ဆံုး တစ္ေယာက္ ကေတာ့ တုတ္တုတ္မွ် မလႈပ္၊ ဆက္အိပ္ေနလိုက္တယ္။ 

 

ဒီျဖစ္စဥ္ ကို ၾကည့္ရင္ ကြၽီ ဆုိတဲ့ အသံေလး က လံႈ႔ေဆာ္ လိုက္တာခ်င္းေတာ့ တူတယ္၊ ဒါေပမဲ့ သူတု႔ိ တစ္ေယာက္ခ်င္းစီ ရဲ႕ ခံယူခ်က္ေပၚ မူတည္ၿပီး သူတုိ႔ ရဲ႕ တံု႔ျပန္ပံု ကြာသြားတာကို ေတြ႔ရပါလိမ့္မယ္။ အခက္အခဲ ဆုိတာကို စိတ္ညစ္ စရာလို႔ ျမင္ၿပီး ေ၀းေ၀း က ေရွာင္ခ်င္တဲ့ သူက အသက္ႀကီး လုိ႔သာ လူႀကီး ျဖစ္ သြား႐ံု ရွိေနခ်ိန္မွာ အခက္အခဲေတြ စိန္ေခၚမႈေတြ ဆုိတာ ကိုယ့္ရဲ႕ တိမ္ျမဳပ္ေနတဲ့ အရည္ အေသြးေတြ ေပၚလာဖုိ႔ အတြက္ အခြင့္အလမ္း ပဲလို႔ ခံယူၿပီး တက္တက္ၾကြၾကြ ရင္ဆုိင္ေက်ာ္ လႊားလုိက္တဲ့ သူက ဘ၀ မွာ အမ်ား ေလးစားရသူ အျဖစ္ ေအာင္ျမင္လာတယ္။  

ဆင္းရဲက်ပ္တည္း တဲ့ မိသားစု က ေပါက္ဖြားလာတာခ်င္း တူေပမယ့္ တစ္ေယာက္က ဒါကို စိတ္ ထြက္ေပါက္ ေပးရင္း နဲ႔ လူဆုိး လူမုိက္ စာရင္း၀င္ ျဖစ္သြားတယ္၊ ေနာက္ တစ္ေယာက္ကေတာ့ ငါ ဒီအေျခ အေန အဆုိး ကေန လြတ္ေျမာက္ဖုိ႔ ပညာမွ တစ္ပါး တျခားလမ္း မရွိဘူးလုိ႔ ခံယူၿပီး ႀကိဳးစား လုိက္တာ ပါေမာကၡ ႀကီးေတြ သူေဌးႀကီးေတြ ျဖစ္လာၾကတယ္။

တကယ္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔ဟာ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အရာေတြ ကို ေရြးခ်ယ္လုိ႔ မရပါဘူး၊ ကြၽန္ေတာ္ တုိ႔ ေရြး ခ်ယ္ လို႔ ရတာက အဲဒီ အျဖစ္ အပ်က္ေတြ အေၾကာင္းအရာေတြ ကုိ ဘယ္လုိ ခံယူခ်က္မ်ိဳး ထားၿပီး တံု႔ျပန္ မလဲ ဆုိတာပါပဲ။
ယေန႔ေခတ္ မွာ ဥာဏ္ရည္ ဥာဏ္ေသြး (IQ) ျမင့္ဖို႔ထက္ စိတ္ပုိင္း ဆုိင္ရာ အရည္အေသြး (EQ) ေကာင္း ဖုိ႔က ပုိ အေရးႀကီးတယ္ လုိ႔ ေဇာင္းေပးေျပာလာၾကပါတယ္။ တကယ္လည္း ေအာင္ျမင္သူေတြကို ၾကည့္ လုိက္ ရင္ အဲဒီ စိတ္ပုိင္း ဆုိင္ရာ အရည္အေသြး က ေအာင္ျမင္မႈ အတြက္ အဓိက က်ေနတာကို ေတြ႔ရ ပါတယ္။

စိတ္ပုိင္း ဆုိင္ရာ အရည္ အေသြး ငါးခု ရွိပါတယ္။ ၁။ မိမိကုိယ္ကုိ သိျခင္း(Self awareness)        လူ ဆုိတာ ကုိယ့္ကိုယ္ ကိုယ္ အျပစ္ မျမင္ တတ္ပါဘူး။ ကိစၥ တစ္ခု ျဖစ္လာတုိင္း ကုိယ္သာ မွန္တယ္ ဆုိတဲ့ အတၱမ်ိဳး ရွိတတ္ၾကပါတယ္။ လူမႈ ဆက္ဆံေရး မွာေတာ့ အဲဒီ အတၱ ဟာ တကယ့္ အတားအဆီး ပါပဲ။ လူဟာ ကိုယ့္ဘ၀ ကုိယ္သိဖို႔ သိပ္ကုိ လိုအပ္ပါတယ္။ 

 

ဘ၀ ဆုိတာကို ေက်ာင္း လို႔ တင္စားရင္ အဲဒီေက်ာင္း မွာ ေအာင္ျမင္မႈ ရဖို႔ ကြၽန္ေတာ္ တုိ႔ေတြ စာေမးပြဲ ေျဖ ၾက ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ စာေမးပြဲေတြ က တစ္ေယာက္ နဲ႔ တစ္ေယာက္ မတူဘူး။ ကုိယ့္ကုိ ေပးလာတဲ့ ပုစၦာေတြ ကိုပဲ ေျဖဆုိၾကရတယ္။ သူမ်ား ပုစၦာ သြားေျဖခ်င္လုိ႔ မရဘူး။ 

 

ဆရာ၀န္ ျဖစ္သြားတာခ်င္း တူရင္ေတာင္ မိဘ ပံ့ပုိးမႈရွိတဲ့သူက ေက်ာင္းဆက္တက္ဖုိ႔၊ ႏုိင္ငံျခားထြက္ဖို႔ လုပ္ေန ခ်ိန္မွာ ပံ့ပုိးမႈ မရွိတဲ့ သူက ကုိယ့္ပုိက္ဆံ ကိုယ္ရွာေနရတယ္၊ အလုပ္လုပ္ ေနရတယ္။ ဒါကို ငါ သူတုိ႔ လို မျဖစ္ရေကာင္းလား ဆုိၿပီး ေလာကႀကီး ကို အျပစ္ ထုိင္တင္ေနရင္ေတာ့ အခ်ိန္ ကုန္သြားတာပဲ အဖတ္ တင္မယ္၊ ဘာမွ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ အရွိကို အရွိ အတုိင္း လက္ခံ၊ ကုိယ့္ဘ၀ ကိုယ္သိ၊ ကုိယ့္ ပုစၦာ ကိုယ္ နားလည္ေအာင္ လုပ္ၿပီး စာေမးပြဲေအာင္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကရပါတယ္။
၂။ မိမိကုိယ္ ကုိယ္ ထိန္းသိမ္းႏုိင္ၿခင္း (Self Requlation) ေအာင္ျမင္မႈ ဆုိတာ မေတာ္တဆ တုိက္တုိက္ ဆုိင္ဆုိင္ ရလာတယ္ရယ္ လုိ႔ မရွိပါဘူး။ စနစ္တက် ေလ့က်င့္ တည္ေဆာက္ ယူရပါတယ္။ ခပ္ငယ္ငယ္ မွာ အိပ္ခ်င္တာ၊ ေပ်ာ္ခ်င္ ပါးခ်င္ လည္ခ်င္ ပတ္ခ်င္တာေတြကို ခ်ဳပ္ ထိန္းၿပီး ဖတ္ရ မွတ္ရ ေလ့လာရပါတယ္၊ လုပ္ငန္းခြင္ထဲ ေရာက္လာေတာ့ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ ပီသေအာင္ ေန ထုိင္ရျပန္ပါတယ္။ 

 

အဆိုေတာ္ တစ္ေယာက္ ဟာ အသံ ကို ဂ႐ုစိုက္ ရတယ္၊ အိပ္ေရးပ်က္ ခံလုိ႔ မရဘူး၊ စားခ်င္ရာ ေလွ်ာက္စား လို႔မျဖစ္ဘူး။ ေဘာလံုး သမား တစ္ေယာက္ဟာ ေန႔စဥ္ေန႔တုိင္း ေလ့က်င့္ ေနရတယ္၊ ခႏၶာကိုယ္ ၾကံ႕ ခုိင္ေအာင္ စားရ ေသာက္ရ ေနရထုိင္ရတယ္။ 

 

ပုိက္ဆံ မရွိေသးတဲ့ အခ်ိန္မွာ အသစ္ အဆန္း လိုခ်င္တာ၊ သံုးခ်င္ စြဲခ်င္တာေတြ ကို ခ်ဳပ္တည္း ရသလို၊ ပုိက္ ဆံေတြ ရလာခ်ိန္ မွာ ဒီေငြေတြ ကုိယ့္ကို ဒုကၡ ျပန္မေပးႏုိင္ေအာင္ အေပ်ာ္ အပါးေနာက္ မလုိက္မိေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ ရျပန္ပါေသးတယ္။ ကိုယ့္ကုိယ္ ကုိယ္ ထိန္းသိမ္းႏုိင္စြမ္း မရွိတဲ့ သူဟာ ဘ၀မွာ ေအာင္ျမင္လည္း ခဏပါပဲ။
၃။ စိတ္ဓာတ္ တက္ၾကြၿခင္း (Motivation) Motivation=A passion to work for the reasons that go beyond money and status. အႀကိဳက္ဆံုး အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆုိခ်က္ပါ။ အေ၀းေျပး ကားေတြ ကို ညဘက္ ဆုိ ရဲေတြ စစ္ေဆးေလ့ရွိၾက တယ္ ၊ ေမွာင္ခုိ ပစၥည္းေတြ မူးယစ္ေဆး၀ါးေတြ ပါ မပါေပါ့။ ဘာေတြ လာ ရွာေနတုန္းလုိ႔ ရဲႏွစ္ေယာက္ ကို ေမး ၾကည့္ လိုက္တယ္။ 

 

“ဒီလို ပါပဲ၊ အထက္က လုပ္ခုိင္းလို႔ လုပ္ေနရတာ၊ ဓာတ္မီး နဲ႔ ဟုိထုိး ဒီထိုးေပါ့” လို႔ေျဖတဲ့ ရဲနဲ႔ “ကြၽန္ေတာ္ တုိ႔ အလုပ္ က သိပ္ကို အေရးပါတယ္၊ ကြၽန္ေတာ္တုိ႔သာ တစ္ခုခု မွား ယြင္းသြားရင္ တုိင္းျပည္ အတြက္ အခြန္ေတြ နစ္နာမယ္၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး ဆုိလည္း လူငယ္ေတြ အတြက္ သိပ္ကုိ အႏၲရာယ္ မ်ားတယ္” လို႔ေျဖတဲ့ ရဲ၊ အဲဒီႏွစ္ေယာက္ ရဲ႕အရည္အခ်င္း နဲ႔ စြမ္းေဆာင္ရည္ (Performance)ဟာ တျခားစီ ျဖစ္ေနမွာ အမွန္ပါပဲ။ 

 

အလုပ္ကို ေပါ့ေပါ့ေလးပဲ ခံယူထားရင္ ေပါ့ေပါ့ေလးပဲ လုပ္မွာပါ၊ ဒီေတာ့ ေပါ့ေပါ့ေလးပဲ ေအာင္ျမင္မွာေပါ့။ လူတစ္ေယာက္ သူ႔ အလုပ္မွာ ေအာင္ျမင္ဖုိ႔ အတြက္ အေရးႀကီးဆံုး ဟာ ဘာလဲ ဆုိရင္ သူ႔အလုပ္ကို သူ ဘယ္လုိ သေဘာထားလဲ ဆုိတာပါပဲ။ ၄။ လူမႈဆက္ဆံေရး (Social Skill) ေခါင္းေဆာင္မႈ စြမ္းရည္၊ စည္း႐ုံး လံႈ႔ေဆာ္ႏိုင္စြမ္း၊ အသင္း အဖြဲ႔ စိတ္ဓာတ္၊ ဒါေတြ အကုန္ပါ၀င္ပါတယ္။ လူမႈ ဆက္ဆံေရးလို႔ ေျပာလိုက္ရင္ လူေတြက စကားေျပာ ေကာင္းတာကိုပဲ ေျပးျမင္ တတ္ၾကတယ္။ လို အပ္ တာေတာ့ မွန္ေပမယ့္၊ ခုိင္ၿမဲၿပီး အျပန္အလွန္ အက်ိဳးျပဳတဲ့ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံေရး တစ္ခုကို တည္ေဆာက္ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ အဲဒါထက္ ပုိအေရးၾကီးတာက ခံယူခ်က္ပါ။ 

 

တခ်ဳိ႕ဟာ ႐ုပ္ရည္ မရွိလို႔၊ လူေကာင္ေသးလုိ႔၊ အသက္ငယ္လုိ႔၊ အေတြ႔အၾကံဳ မရွိလုိ႔ စသျဖင့္ ကုိယ့္ကုိ ကုိယ္ အငံု႔စိတ္ (Inferiority complex) ၀င္ေနတဲ့ အခါ လူေတြနဲ႔ ဆက္ဆံရတာ အဆင္မေျပေတာ့ပါဘူး။ သူမ်ား အတြက္ သာမန္ လို႔ ထင္ရတဲ့ ကိစၥေလးေတြက သူ႔ အတြက္ေတာ့ ငါ့မို႔ လို႔ လုပ္တာ၊ ငါ့ကို ေစာ္ကားတာ၊ ငါ့ကို ပညာျပတာ စသျဖင့္ ထင္ျမင္ သြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ေတာ့ တစ္ေယာက္ နဲ႔ တစ္ေယာက္ ဆက္ဆံရ အဆင္မေျပေတာ့ပါဘူး။ လူ တစ္ေယာက္ဟာ ကုိယ့္ကိုယ္ ကိုယ္ ေလးစားမႈ ရွိရဲ႕လား ယံုၾကည္မႈ ရွိရဲ႕လား ဆုိတာ အျပင္ တျခား လူေတြ အေပၚမွာ တျခား လူေတြ ရဲ႕ အလုပ္ေတြ အေပၚမွာ ဘယ္လို သေဘာထားလဲ ဆုိတာ ကပါ ေပါင္း သင္း ဆက္ဆံေရးမွာ အရမ္း အေရးပါပါတယ္။
၅။ ကိုယ္ခ်င္းစာ တရား (Empathy) ေလးစားရ တဲ့ ဆရာ တစ္ေယာက္က ေျပာဖူး ပါတယ္၊ ရင့္က်က္တယ္ ဆုိတာ တျခားလူ ဘက္က ေတြးေပး တတ္တာ ကို ေခၚတာတဲ့။  

ကြၽန္ေတာ္ NGO မွာ အလုပ္ စ၀င္ေတာ့ ကြၽန္ေတာ္နဲ႔ အတူ အလုပ္ လုပ္တဲ့ သူေတြဆီက လစာ တုိးေပးဖို႔ အေၾကာင္း ၾကားရတဲ့ အခါတုိင္း သိပ္ စိတ္ပ်က္ဖူးတယ္၊ ဒီအလုပ္ လုပ္တာ ဘယ့္ႏွယ့္ လစာကို အဓိက ထား ရ တာလဲ၊ ပရဟိတ စိတ္ကို အရင္းခံရမွာေပါ့လို႔ ေတြးဖူးခဲ့တယ္။ 

 

ကုိယ္ ကေတာ့ ေျပာႏုိင္တာေပါ့၊ ကုိယ့္ ကို မွီခို စားေသာက္ေနတဲ့ သူ ဆုိတာမွ မရွိဘဲကုိး၊ ကုိယ္ရတာ ကုိယ္သုံး႐ံုပဲ။ ဒါေပမဲ့ သူတုိ႔က်ေတာ့ အဲလို ဟုတ္ မေနဘူး၊ အေၾကာင္း တုိက္ဆုိင္လို႔ သူတို႔ အိမ္ေတြ ေရာက္ျဖစ္ ခဲ့တဲ့အခါ အေဖ က အိပ္ရာထဲ လဲေနတာ၊ အေမျဖစ္သူ က အေဖ့ကိုျပဳစုရင္း ကေလး အငယ္ေလးေတြကုိ ေစာင့္ေရွာက္ ေနရတာေတြ ျမင္ရေတာ့မွ သူမ်ားဘက္က ေတြး မၾကည့္ခဲ့ဖူး တဲ့ ကုိယ့္ကုိယ္ ကိုယ္ သိပ္စိတ္ပ်က္ခဲ့ရတယ္။ 

 

အဲဒီေန႔ ဟာ ကြၽန္ေတာ့္ ရဲ႕ ရင့္က်က္မႈ ကို တစ္ဆင့္ တက္ေစခဲ့တဲ့ေန႔ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္ေတာ့ လူေတြ နဲ႔ ေပါင္းသင္း ဆက္ဆံတဲ့ အခါမွာလည္း ပုိအဆင္ေျပ လာတယ္။ ကိုယ္ လိုခ်င္တာ တစ္ခုတည္း သိတာမ်ိဳး မဟုတ္ေတာ့ဘဲ တစ္ဖက္မွာ ရွိေနႏုိင္တဲ့ အခက္အခဲ ေတြကိုပါ နားလည္ ေပးတတ္လာတယ္။  

တကယ္ေတာ့ ကုိယ္ခ်င္းစာ စိတ္ဟာ ေပါင္းသင္း ဆက္ဆံေရး ေကာင္းဖုိ႔ အတြက္ အသက္ေသြးေၾကာ ဆုိလည္း မမွားပါဘူး။ 

 

ေယဘုယ် အားျဖင့္ေတာ့ ေအာင္ျမင္မႈ တစ္ခု ရဲ႕ ၁၀ ရာခုိင္ႏႈန္း ကသာ ဥာဏ္ရည္ ဥာဏ္ေသြး ေကာင္းမြန္ မႈ ေၾကာင့္ျဖစ္ၿပီး က်န္ ရာခုိင္ႏႈန္း ၉၀ ကေတာ့ စိတ္ဓာတ္ အရည္ အေသြး အပါအ၀င္ တျခားေသာ အေၾကာင္း အရာေတြ ေၾကာင့္ လုိ႔ စိတ္ပညာရွင္ေတြ က လက္ခံထားၾကပါတယ္။  

 

ၾကားဖူးတာေလး ရွိပါတယ္။ A bad attitude is like a flat, you can’t go anywhere until you change it.

အားနည္းေနတဲ့ စိတ္ဓာတ္ (အဆုိးျမင္စိတ္) ဆုိတာ ဟာ ေပါက္ေနတဲ့ ဘီး နဲ႔ တူပါတယ္၊ အဲဒီ ဘီးကို အသစ္ မလဲ မခ်င္း ကိုယ္ေရာက္ခ်င္ တဲ့ ေနရာကို ဘယ္ေတာ့ မွ ေရာက္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ဘ၀မွာ ကုိယ္ ရည္မွန္းထားတဲ့ ပန္းတုိင္ ကို အေရာက္သြားႏိုင္ဖို႔ အတြက္ စိတ္ဓာတ္ အရည္အေသြး (Emotional quotient) အားေကာင္းဖို႔ လိုပါတယ္။

Writer:Dr .Phio Thiha